HISTORIA ANTIGA

   O seu actual nombre deriva da existencia dunha antigua fonte sagrada (Fontem Sacram), situada os pes da capilla de Santa María, peza venerada polos peregrinos e romeiros que viaxaban a Compostela polo Camiño Primitivo.

   O historiador Amor Meilán considera que, de ser verdade, como afirman algunhos eruditos, que Juan Osorio, señor de Burón, loitou en Covadonga ó lado de Don Pelayo, ésta sería a primeira referencia histórica sobre o municipio actual.  

No ano 1.956 apareceron 107 denarios romanos en Monteseiro, no lugar de Pena da Ola. Deles, 7 eran republicanos e os restantes Imperiales pertenecentes a Tiberio, Nerón, Galba, Vitelio, Vespasiano, Tito, Nerva e Trajano.

• Cronoloxía

• Escudos de Armas

Fortaleza de Burón.- Baixo a protección da Declaración genérica del Decreto de 22 de abril de 1949, y la Ley 16/1985 sobre el Patrimonio Histórico Español.

CRONOLOXÍA

• Seculo IV
  • Con anterioridade a este siglo xa existiría A Fonsagrada como estación de arrieros na Ruta entre Lugo de Llanera (Asturias) e Lugo (Galicia).
  • Segundo algúns autores, a historia da Fonsagrada remóntase a antes do século IV, como estación dun itinerario entre Asturias e Lugo, empregando unha vía romana que precedía a vellos camiños de tempos prehistóricos.
• Seculo VII
  • Anónimo de Ravena transcribe un documento da época romana na que cítase a Fonsagrada como "Fontem Albei".
• Seculo XII
  • 1.187 "Pedro, Monje de Fonsagrada" firma una permuta de fincas nún documento hallado no Monasterio de Villanueva de Oscos (Asturias).
• Seculo XIII
  • 1.200 (Aprox.) E fundada a Villa de Pobra de Burón posiblemente por Alfonso IX  e agrupaba os concellos de Fonsagrada e Negueira.
  • 1.265 Unha carta hallada no Monasterio de Meira, mostra ó Concello de Burón funcionando de forma organizada.......
  • 1.274 Na zona de Logares, os cultivos son de Centeo, Avena, Escanda, Trigo, Millo, Panizo, Cebada e Legumbres.
  • 1.281 A familia Pasarín e poderosa e dona importantes cantidades ó Monasterio de Meira.
• Seculo XIV
  • Cara a mediados de século, estas terras caeron baixo o dominio dos condes de Trastámara.
  • 1.368/1.369 E fundado o Real Hospital de Peregrinos de Montouto, posiblemente por parte de "Pedro I el Cruel", para atender ós peregrinos que se dirixían desde Oviedo a Santiago. Sábese que o su primero administrador foi Rodrigo Yañez.
  • 1.480 O Concello de Burón pasa a mans do Conde de Altamira.
• Seculo XV
  • Durante a Edade Media estas terras, contrariamente ó que acontecía noutras partes de Galicia, de predominio de institucions eclesiásticas, os hidalgos rurales eran os principais rentistas.
  • Este século está marcado polas Revoltas Irmandiñas, nas que os veciños revelábanse contra os abusivos impostos, pero pouco cambearon as cousas...Nos días das revoltas "Irmandiñas", as xentes de Navia e de Burón aparecen comandadas por D. Pedro Osorio, fillo do Conde vello de Trastámara e irmán do Marqués de Astorga.
  • 1.458 Inés de Guzmán era a Señora dó Concello e vendería por 500.000 maravedíes ó Conde de Lemos D. Pedro Osorio, os dereitos administrativos e impostos.
    Pedro Álvarez Osorio, guarda mayor do rey, que loitou a finales do século XV contra a revolta das hermandades (v. irmandiños). Personaxe nas cortes de Juan II (1405-1454) e Enrique IV(1454-1474 de Castilla y León. Escribiu poesía. Concediendosele os títulos de conde de Trastámara (4-2-1445) e de conde de Lemos (26-6-1456) este último con Grandeza de España.
  • 1.480 (aprox) Este señorio pasóu da casa de Lemos a da Condesa de Altamira Dña Urraca Moscoso. A Casa de Altamira era entonces das máis importantes de Galicia e administraría o concello a través dun xuiz ou merino nomeado por él, gobernando hasta principios do seculo XIX en todas-las terras buronesas, a excepción dos cotos de O Padrón, donde gobernaba a encomienda de Portomarín; Carballido, adscrito ó monasterio de Villanueva de Oscos; e os cotos de Lamas de Moreira e Bustarvelle, que pertenecían a familias particulares.
  • 1.480/85 (Aprox.) Os veciños de Burón pleitean contra Dña. Urraca ó considerar que graváballes demasiados impostos. A Real Cancillería de Valladolid dictaría en 1.490 la sentencia pagasen 12.000 maravedíes o ano, realizar servicios un día o año na fortaleza de Pobra de Burón, acudir á guerra cuando foran solicitados e diversas donacions de gando. Esta sentencia foi confirmada polos Reis Católicos nunha carta executoria, así que o concello víuse obrigado a pagar. 
    Mediante este pleito, doña Urraca tratóu de resarcirse dos efectos da rebelión irmandiña, na que participaron unos 10.000 hombres de Burón y de Navia ó mando de Pedro Osorio e destruiron a fortaleza que logo tiveron que reedificar.
  • 1.490 Ademáis de sali-la sentencia anterior e de destacar o aposentamiento nestas terras das familias Montenegro e Páramo.
  • 1.498 Sábese do nombramiento doutros Administradores do Real Hospital de Peregrinos de Montouto, co que confirmase que continúa en pleno funcionamiento.
• Seculo XVI
  • 1.537 Testamento de Álvaro de Pin, veciño de Burón parroquia de Cuiñas concello de A Fonsagrada (Lugo) (folios 143-144). Testamentos do Hospital Real de Santiago (Libros 01 - 03)
  • 1.547 (folios 11-12) Testamento de Diego López, fillo de Sancho da Graña e Aldonza Fernández, veciño da parroquia de A Veiga de Logares concello de A Fonsagrada (Lugo).
  • A Finales deste seculo o concello contaría cuns 1.000 veciños.
• Seculo XVII
  • 1.656 Houbo unha reunión do Clero en Fonsagrada, o que confirma a importancia que tiña por aquel entonces debido as Romerías e visitas á Fonte que causaba gran devoción.
• Seculo XVIII
  • 1.750 A Feira de Setembro e xa moi importante, os impostos dos buroneses están agora reducidos considerablemente, a cabaña gandeira asciende a unhas 10.000 reses vacunas (1.600 bois de arada, 3.400 vacas de cría), unhas 21.500 ovellas, 11.000 cabras, 9.000 porcos e centos de cabalos. Ó 88% da superficie estaba destinada a labradío e o 12% a pastos.
  • 1.750/1.787 Existían uns 2.000 veciños.
  • 1.787 O cultivo da patata que foi pioneiro en Galicia, e agora frecuente e cultivase aproximadamente a mitade da extensión dedicada o centeno.
  • 1.789 O día 05 de febreiro nace no Trobo, D. José Ramón Esteban Mateo Méndez Rodil Gayoso (Marqués de Rodil)
  • A Finales de seculo  fundaríase a Ferrería de Vilar da Cuíña.
• Seculo XIX
  • Durante a Primera mitade, Fonsagrada foi testigo de movementos militares.
  • 1.809 Guerra contra os franceses destacan os guerrilleiros organizados polo "Cura de Freixo". A Comarca e un escenario bélico, cando as tropas francesas capitaneadas polo Mariscal Soult pasan por aquí en persecución do Brigadier Xeneral inglés Sir John Moore e incendian o lugar de Fontaneira.
  • 1.833 Primeira Guerra Carlista.
  • 1.834 A D. José Ramón Esteban Mateo Méndez Rodil Gayoso le es concedido el titulo nobiliario de Castilla de Marqués de Rodil y Vizconde de Trobo
  • 1.835 Debido ó importante crecemento de Fonsagrada e ante un hundimiento económico de Pobra de Burón, a capitalidad do Concello pasa a ser A Fonsagrada ou polas influencias das Grandes Familias.
  • 1.842 el Marqués de Rodil es nombrado Presidente del Gobierno.
  • 1.847 Segunda Guerra Carlista
  • Có triunfo do réximen liberal, as condicions de vida dos fonsagradinos non cambiaron sustancialmente, pois debían seguir pagando os seus foros e arrendos aunque a estos perceptores a loita social a favor da redención foral foi unha constante entre as suas xentes, aunque o seu papel principal non correspondeu, como ben poidera pensarse, ós campesinos sinon a unha burguesía conscente da necesidade de anticiparse ó movemento abolicionista.
  • 1.853 fallece en Madrid el Marqués de Rodil.
  • 1.857 Ó Concello alcanza uns 17.000 veciños.
  • 1.870 Nace Armando Peñamaría Álvarez que logo sería home de confianza do Presidente do Goberno na IIª República, Manuel Portela Valladares.

  ---

   

www.fonsaweb.com